مقدمه نویسنده

با نام خداوند متعال مقاله جامع و کامل را در رابطه با سنگ مرمر آغاز می نمایم .

مطالب ذیل حاصل تجارب شخصی در معادن مرمر و نیز استفاده از اطلاعات جامع اساتید بزرگوار و منابع داخلی و خارجی می باشد .از آنجایی که در باره سنگ مرمر در اینترنت گشت و گزاری بنمائید  مطالب متنوع زیادی بدستنمی نمی آید و متاسفانه بسیاری از سایتها مطالب سایتهای دیگر را کپی کردهمی نمایند و یک مقاله مرمر کراراً تکرار شدهاست . در زیر تا حد امکان سعی می شود به صورت عمومی صحبت شود و مطالب جدیدی و حتی تکراری اما مرتب وایندکس شده در اختیار دوستان عزیز قرار گیرد  تا با استفاده از کلمات تخصصی حال و حوصله دوستان عزیز بسر نیاید انشالله .

استدعا دارم در صورت نت برداری یا کپی مطالب زیر با رعایت قوانین اخلاقی نام و آدرس سایت را به عنوان منبع و ماخذ ذکر بفرمایید تا انشاالله زحمات چند مدته و در اختیار قرار دادن اطلاعات فنی بسیار نادر حرمت نویسنده از بین نرود ( کپی از مطالب ذیل با ذکر منبع آزاد است )

حالت ظاهری سنگ مرمر چگونه است ؟

سنگ مرمر پس از برش و صیقل خوردن بسیار جذاب و زیبا و با چشم نوازی بسیار زیاد انسان را به خود جذب می نماید ، این زیبایی کم نظیر در میان سنگ های تزئینی موجود در دنیا بسیار نادر است چراکه این سنگ بدون احتیاج به اعمال نورپردازیهای خاص یا طرح های آنچنانی بسیار چشم نواز و جذاب است . در مواجهه با سنگ مرمر حالت عبور نور را می توانید مشاهده نمایید در هنگام صیقل داشتن جلوه بیش از حد زیبا و دلفریب به شما می دهد ، لمس سنگ مرمر حالت چرب دارد ، این یک اصطلاح عامیانه جهت تشخیص و لمس سنگهای طبیعی است . در سنگ مرمرهای بسیار خالص عمق سنگ توسط نوری که از آن عبور می کند کاملا مشاهده می گردد ، معمولا تصویری مات از درون سنگ مرمر بدست می آید و در هیچ کدام از مراحل تشکیل تا پختگی کامل در دوران تبلور سنگ که معمولا چندین هزار سال به طول می انجام هیچگاه به صورت شفاف در نخواهد آمد و همیشه حالت مات درون خود را حفظ می نماید از ویژگی‌های برجسته سنگ مرمر، عبور نور است. بعضی مرمرها، رگه دار، راه راه و برخی خالدار یا موجدار هستند. مرمری که برای ساختن مجسمه بکار میرود، دارای رنگ سفید نسبتاً خالص است.

سنگهای مرمر معدن ده رستم جزو یکی از بهترین سنگهای مرمر جهان است در تجربه کاری ام با این معدن خریداران چینی از این سنگها را به صورت کیلیویی جدا سازی می کردند و می بردند این حرکتی است که برای معدن داران دیگر که سنگ های درجه یک ندارند قابل هضم نیست در زیر مجسمه هایی که به توسط استادان بنام چینی و با دست (بدون دخالت ماشین آلات) تراش خورده اند خدمت محترمتان نمایش می دهم ، 80 درصد این مجسمه های زیبا و فاخر در ایتالیا به فروش می رسد بخاطر داشته باشید سنگهایی که در این تصاویر هستند کاملا ایرانی و از این معدن است .

مرمر در تاریخ گذشتگان جای دارد

سنگ مرمر به خاطر زیبایی خاصی که دارد همواره در مجسمه‏ سازی، کارهای ساختمانی و تزیینی مورد استفاده قرار گرفته است. هنرمندان برجسته‏ ای چون «میکل آنژ» و «لئوناردو داوینچی» در بسیاری از آثار خود از سنگ مرمر استفاده کرده‏اند.

این سنگ (در متون طب سنتی رخام و حجر الرخام ) مرمر به عنوانی که آرامبخش است و استرس و بیماری های روحی و روانی و عصبی را درمان می کند نام برده شده است ، از این رو این سنگ در بناهای زیارتی و حرم‌ های امامان نیز استفاده می ‌شود.

نمای بنای (تاج محل) نیز از سنگ مرمر است

ساختار ظروف سنگ مرمر در منطقۀ جیرفت و شهر سوخته بر اساس مطالعات آزمایشگاهی مبین آن است که مردم این شهر چند هزار ساله از ظروف مرمرین در دوره زیست خود استفاده می نمودند

مرمر در ۱۲۵۰سال پیش از میلاد مسیح به استناد روایات و قرآن کریم:

روایت شده داود (ع) وقتی که بنای بیت المقدس را شروع کرد، نتوانست آن را تمام کند و سلیمان علاقهمند بود که آن را تکمیل نماید، پس جنّ و شیاطین را جمع کرد و کارها را میان آنها تقسیم نمود، و جنّ و شیاطین را در طلب سنگ مرمر و سنگ صاف سفید به معادن فرستاد و دستور داد شهری از مرمر و سنگ سفید بنا کردند و برای آن دوازده محدوده ایجاد کرده ...) داستان زندگی حضرت سلیمان را بخوانید

معبد بلقیس از سنگ مرمر سفید و طلا ساخته بودند. آورده‌ اند که این معبد برق می‌ زد و بزرگ و بلند و باشکوه بود. معبد الهه شمس یکی از بزرگ ‌ترین و کامل ترین معبدهایی بود که در عهد ملکهٔ بلقیس «ملکه مملکت سبا» ساخته شده بود. ویرانه ‌های این معبد و مجسمه «قرص شمس» (آفتاب) که تکه ‌تکه و خرابه‌ های ستونهای دیوار معبد که به جا مانده‌ است نشان می‌ دهد که معبدی بسیار باشکوه بوده‌است. این آثار برجستهٔ باستانی در کشور یمن و در ۹ کیلومتری شمال شهر مأرب کنونی واقع می‌ باشد

جنسیت سنگ مرمر از چیست

با توجه به علم سنگ شناسی ،سنگ مرمر ( از کلمه یونانی مارموروس Marmoros به معنی مروارید اتخاذ شده است ) چرا که پس از صیقل حالتی همچون مروارید دارد ، عبارت مارموروس یونانی در مقالات ایرانی متعددی به نام درخشان تعبیر شده که جا دارد دوستان عزیز آن را اصلاح نمایند . مرمر سنگی است آهکی که متبلور بوده و دارای دانه هایی است که با چشم قابل رؤیت هستند. در اصطلاح پایه به کلیه آهکهای متراکمی که قابل صیقلی شدن باشند اطلاق می شود. دانه های متبلور مرمر از نوع کلسیت است. مرمر سنگی است متراکم و خلل و فرج آن خیلی کم است و در نتیجه در مقابل برودت و یخبندان مقاومتش زیاد است.

در ایران به سنگ حاصل از آراگونیت مرمر می گویند و نام تجارتی انواع رنگی آن انیکس است

کلسیت و دولومیت یا هر دوی آنها، مهمترین کانیهای مرمرهای خالص می باشد که معمولاً مقدار یکی از این دو کانی در آن بمراتب بیش از دیگری است . مرمر به دو صورت تعریف می شود: اول بصورت سنگی که تبلور مجدد یافته است و دوم بصورت سنگ آهکی که صیقل پذیر است. اغلب مرمرها بصورت تزئینی در فضاهای داخلی بکار میروند و معدودی از انواع مرمر برای کاربردهای خارجی مناسب اند.

کوارتز آواری یا کوارتزی که از تبلور مجدد بوجود آمده است در مرمرها بخصوص در مرمرهای کم دولومیت زیاد دیده می‌شود. کلسیت و کوارتز تا دماهای بالا بدون واکنش در کنار هم باقی می‌ماند و در این دما به ولاستونیت تبدیل می‌شود.

در سیستم‌های بسته کوارتز در مجاورت دولومیت پایدار باقی می‌ماند.

مرمر همچون تراورتن محصول عملکرد چشمه های آبگرم قدیمی می باشد و معمولاً لایه هایی از مرمر در میان لایه های تراورتن می شود دید. در فرآیند کارآئی چمشه های آب گرم ، اگر افت دمای آب کند باشد آراگونیت بوجود می آید و اگر افت دما به تندی صورت گیرد، تراورتن تشکیل میگردد.

– از نظر تنوع در جهان مرمرها به ۳ گروه زیر تقسیم می شوند:

الف: مرمهای باکسیم بالا که بیشترین مصرف را دارند.

ب: مرمرهای معمولی که شفاف هستند و به انکس مشهور هستند.

ج: مرمرهای هیدروسیلیکاتی که در تولید وسایل تزئینی کاربرد دارند.

انواع مرمرها از نظر علمی

سیپولن : مرمری است که دارای پولکهای میکاست. بعضی از سنگ شناسان به کلیه آهکهایی که دگرگونی یافته اند، سیپولن می گویند.

مرمر میلیونیتی : آهک متبلوری است که بر اثر فشارهای کوهزایی بوجود آمده است.

مرمرهای پالئوزوئیک : این سنگها در اثر دگرگونی آهک و دولومیت بوجود می آیند. کاملاً بلورین هستند و در بازار سنگ ایران عموماً بنام مرمریت یا سنگ چینی نامیده می شوند. اکثر این سنگها قدیمی اند و در زون دگرگونی سنندج – سیرجان واقع شده اند و تعدادی از معادن مشهور کشور از معادن پالئوزوئیک می باشند عبارتند از: مرمریت گدار سرخ و جاجری، مرمریت صالح پیغمبر، مرمریت انگورک ده بید، مرمریت سیرجان، مرمریت ازنا.

معمولا مرمر خالص بسیار کمیاب است و معمولا مرمر را با ترکیباتی از کانیهای معدنی مختلف که ایجاد رنگهای مختلف را می نمایند می توان یافت ، سنگ مرمر بطور خالص از دو نوع کانی کلسیت و آهکی متولد می گردد

کانیهای تشکیل دهنده مرمرها: کانی اصلی تشکیل دهنده اغلب مرمرها کلسیت می باشد و هر چند که ۹۹% درصد کربنات کلسیم دارند اما اغلب مرمرها محتوی چند درصد از کانیهای تیپک نوع دگرگونی می باشند که از جمله از انواع عمده غیر سیلیکاته آن کوارتز، هماتیت، لیمونیت و پیریت و کانیهای سیلیکاته معمولی آن شامل میکا، کلریت ترمولیت، ولاستونیت، دیوپسید و هورنبلاند می باشند. لسیت و دولومیت یا هر دوی آنها، مهمترین کانیهای مرمرهای خالص می باشد که معمولاً مقدار یکی از این دو کانی در آن بمراتب بیش از دیگری است.

کوارتز آواری یا کوارتزی که از تبلور مجدد به وجود آمده است در مرمرها بخصوص در مرمرهای کم دولومیت زیاد دیده می شود. کلسیت و کوارتز تا دماهای بالا بدون واکنش در کنار هم باقی می ماند و در این دما به ولاستونیت تبدیل می شود. معمولا در سیستم های بسته کوارتز در مجاورت دولومیت پایدار باقی می ماند.

اگر مقداری رس بصورت ناخالص در سنگ مادر وجود داشته باشد کانیهای مختلفی در مرمرها ممکن است تشکیل شود. از رس های ایلتی مقداری موسکویت تولید می شود در صورتیکه که از رس های کائولینیتی در شدتهای کم دگرگونی اپیدوت نتیجه می گردد و در شدتهای متوسط دگرگونی گروناهائی از دسته گروسولر – آندرادیت بوجود می آید که در این مرحله اپیدوت یا موسکویت دیگر وجود نخواهد داشت و بجای آنها میکروکلین و پلاژیوکلازها تشکیل می شود.

ترمولیت در مرمرهای دولومیت دار یکی از کانیهای عادی است که در شدتهای بالاتر دگرگونی به دیوپسید تبدیل می شود. در دگرگونیهای متوسط تا شدید فرستریت هم ممکن است در این سنگها تشکیل گردد. در نتیجه دگرگونی پسرو، فرستریت ممکن است به سرپانتین تبدیل شود و سنگی حاصل گردد که از کلسیت و سرپانتین درست شده و بنام اُنی کلسیت (Ophicalcite) معروف است. و زوویانیت، پیریت، پیروتین و گرانیت کانیهای فرعی دیگر این سنگهاست که بمقدار خیلی کم امکان دارد در مرمرها دیده شود.

توجه به اینکه لایه های مختلف سنگ مادر از نظر مقدار و نوع نا خالصی ها ممکن است متفاوت باشد در مرمرها انواع و اقسام کانیهای سیلیکا ته دگرگونی یافت می شود و در عین حال در بعضی مواقع از روی توزیع مجموعه های متفاوت این کانیها می توان لایه بندی سنگ اولیه را تعیین کرد . مرمر ها معمولاً دارای دانه بندی هستند و این دانه بندیها تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند ولی با افزایش شدت دگرگونی اندازه دانه ها بزرگتر میگردد و ممکن است تفاوت مختصری نیز به وجود آید.

درواقع سنگهایی که از کلسیت یا دولومیت خالص تشکیل شده اند دگرگون شده و با تبلور مجدد همین کانیها به مرمر تبدیل می‌شود.

با توجه به اینکه لایه‌های مختلف سنگ مادر از نظر مقدار و نوع ناخالصیها ممکن است متفاوت باشد در مرمرها انواع و اقسام کانیهای سیلیکا ته دگرگونی یافت می‌شود و در عین حال در بعضی مواقع از روی توزیع مجموعه‌های متفاوت این کانیها می‌توان لایه بندی سنگ اولیه را تعیین کرد.

شاخصه های رنگ در مرمرها:

1- مرمرها کاملاً خالص دارای رنگ سفید و درخشان می باشند.

2- رنگهای تیره از خاکستری روشن تا سیاه توسط مواد کربندار پراکنده در آن بصورت اجزاء زیر مانند گرافیت تولید میگردند.

3- رنگهای سنتر توسط حضور کلریت یا سیلیکاتهای دیگر تولید می شود.

4- رنگ صورتی و قرمز نتیجه وجود ذرات بسیار ریز پراکنده هماتیت و یا کربنات منگنز (رودکروزیت (Rodochrisite

5- رنگ زرد و کرم مدیون حضور لیمونیت

6- وجود املاح آلومینیم و منیزیم در سنگ مرمر باعث تنوع رنگ در آن می‏شود. مرمر خالص کاملاً سفید رنگ است.

7- اگر اکسید آهن در حالت خشک در مرمر وجود داشته باشد رنگش سرخ و اگر اکسید آهن مرطوب داشته باشد رنگ آن قهوه ای یا زرد است و اگر دارای مواد ذغالی (گرافیت، زغال، قیر و نفت) و منگنز باشد رنگ آن خاکستری، کبود، یا سیاه رنگ است.

– شفافیت مرمرها به گونه ای است که از بعضی مرمرها هنگامی که صفحاتی به ضخامت ۱۵ تا ۳۵ میلی متر تهیه شود نور بخوبی عبور میکند.

تفاوتهای مرمر و سنگ آهک:

اصطلاحات مرمر و سنگ آهک بر حسب قابلیت پرداخت (polish) و مورد استفاده و منشأ آنها از هم تفکیک میگردند.

نحوه ی تشکیل شدن سنگ مرمر

وقتی سنگ آهک در اعماق زمین به مدت طولانی تحت حرارت و فشار زیاد قرار می‏ گیرد، دگرگون شده، به سنگ مرمر تبدیل می‏شود. ماده اصلی سازنده سنگ مرمر، کربنات کلسیم است. برخی از انواع سنگ مرمر دارای 99 درصد کربنات کلسیم‏ اند.

قسمت اعظم مرمرها توسط اثر فشار مسقیم ( ۱۰۰۰ تا ۳۰۰۰ بار) و حرارت بالا (۴۰۰ الی ۸۰۰ درجه سانتیگراد) روی سنگهای آهکی قرار گرفته در اعماق زیاد و یا به عبارت دیگر توسط دگرگونی دیناموترمال ( ناحیه ای ) تولید شده اند، اثر و عمل فشار قوی و نا متعادل یا نا متقارن روی مرمرها از چین های پیچیده حاصل شده روی مرمر و لایه های همراه مشخص می شود مهندس هوشنگیان می گوید  اثر حرارت همزمان با وجود کانیهای فرعی سیلیکاته مانند ترمولیت و دیوپسید در آن نشان داده می شوند ( این کانیها فقط در سنگهایی حاصل می شوند که تحت حرارت خیلی زیاد قرار گرفته باشند) و هم چنین این اثر بعلت همراهی مرمر با شیست و گنایس ها معلوم می گردد که خود مشخص کننده جریان دیناموترمال می باشند از آنجا که فسیلها و خصوصیات رسوبی سنگ اولیه تغییر و یا محو می شوند تعیین سن دقیق زمین شناسی و ارتباط با ناحیه اطراف آن مسئله ای بسیار مشکل است.

معمولاً مرمرها در نواحی کوهستانی یافت می شوند و بنابراین عواملی که در مورد سنگ آهک صادق هستند در مورد این سنگها نیز اعتبار دارند.

اگر مقداری رس بصورت ناخالص در سنگ مادر وجود داشته باشد کانیهای مختلفی در مرمرها ممکن است تشکیل شود. از رس‌های ایلتی مقداری موسکویت تولید می‌شود در صورتیکه که از رس‌های کائولینیتی در شدتهای کم دگرگونی اپیدوت نتیجه می‌گردد و در شدتهای متوسط دگرگونی گروناهائی از دسته گروسولر – آندرادیت بوجود می‌آید که در این مرحله اپیدوت یا موسکویت دیگر وجود نخواهد داشت و بجای آنها میکروکلین و پلاڿیوکلازها تشکیل می‌شود.

ترمولیت در مرمرهای دولومیت دار یکی از کانیهای عادی است که در شدتهای بالاتر دگرگونی به دیوپسید تبدیل می‌شود. در دگرگونیهای متوسط تا شدید فرستریت هم ممکن است در این سنگها تشکیل گردد. در نتیجه دگرگونی پسرو، فرستریت ممکن است به سرپانتین تبدیل شود و سنگی حاصل گردد که از کلسیت و سرپانتین درست شده و بنام اُنی کلسیت (Ophicalcite) معروف است. و زوویانیت، پیریت، پیروتین و گرانیت کانیهای فرعی دیگر این سنگهاست که بمقدار خیلی کم امکان دارد در مرمرها دیده شود.

با توجه به اینکه لایه‌های مختلف سنگ مادر از نظر مقدار و نوع ناخالصیها ممکن است متفاوت باشد در مرمرها انواع و اقسام کانیهای سیلیکا ته دگرگونی یافت می‌شود و در عین حال در بعضی مواقع از روی توزیع مجموعه‌های متفاوت این کانیها می‌توان لایه بندی سنگ اولیه را تعیین کرد.

سوال این است که آیا می توان با توجه و شناخت مرمر، بطور مصنوعی آن را تولید کرد ؟

جواب : بلی

اگر شما آهک را بطور مصنوعی تحت فشار زیاد با افزایش درجه دما، در مجاورت Co2 قرار دهید ، می توان آهک را بطور مصنوعی به مرمر تبدیل کرد.

نحوه ی بهره برداری از معدن سنگ مرمر

برای تهیه سنگ مرمر، ابتدا باطله های بر روی لایه سنگ مرمر را توسط ماشین آلات سنگین برداشته (باطله به معنای سنگ ، خاک ، سخره و ... که حد فاصله مابین سطح زمین تا رسیدن به روی مرمر می باشد اطلاق می شود در این میان حتی در صورتی که خاک بر روی سنگ مادر ارزش ریالی داشته باشد (خاکهی دارای مقادیر کانی فلزی ) اصطلاحاً آن را باطله می نامیم . باطله ها دو دسته هستند یا در معدن در گوشه ای تلنبار (دپو) می گردند یا برای فرآوری و جداسازی کانیهای ارزشمند به کارخانه ها ارسال می شوند) این برداشت باطله ها تا زمانی ادامه می یابد که تا لایه رویه مرمر پدید آید سپس از یک گوشه آن (نه از وسط معدن ) بهره برداری آغاز می گردد برای برداشت به اندازه ای که ابعاد بلوک است سوراخهایی که بشود سیم راسل جهت برش قالب پنیری سنگ را باعث شود توسط واگن دریل ایجاد می نماییم سپس سیم برش را که به ماشین برش متصل است را از این سوراخها عبورداده و این سیم های الماسه مخصوص برش سنگ همچون اره وجه های متصل بلوک به سنگ مادر را برش می دهند تا بلوک کاملا جدا شود

بهترین نوع برداشت و جدا نمودن بلوک ها سیم برش است ، هر چه کمتر از دریل یا عواملی که به بلوک یا سنگ مادر ضربه بزند کمتر باشد این جداسازی کیفیت بالاتری از نظر یک دستی سلامت و زیبایی و بدون ترک را خواهیم داشت ، خاطر نشان می گردد در معادن سنگ نما به هیچ عنوان از مواد ناریه (انفجار) استفاده نمی گردد چرا که باعث ایجاد ترک در سنگ مادرشده و هنگام برش بلوک ها یا اسلبها خرد یا شکسته می شوند .در نهایت این صخره‏ های مرمری را توسط ماشین آلات مخصوص به قطعات بزرگ بلوک تقسیم می‏کنند. وزن بلوکها می تواند تا 15 تن برسد ، البته این مهم است که بهره بردار شرایط بارگیری انتقال و بسیاری از المانهای حمل و نقل و نیز قدرت جرثقیلها جهت جابجایی بلوک ها را در نظر بگیرد و آنها را برش دهد ، به کررات شاهد بوده ایم در معادنی که معدن دار دارای تخصص کافی نبوده بلوکهایی در ابعاد بزرگ برش داده شده که حتی خود ماشین آلات معدنی موجود در کارگاه قادر به جابجایی آنها نیستند ، البته باید در نظر داشت برش قالبهای سنگ مرمر هر چه بزرگتر باشند ارزش بیشتری دارند چرا که در آینده می توان ز آنها اسلبهایی در ابعاد بزرگ تهیه کرد که به نوبه خود بسیار کمیاب و زیبا تر و گرانتر هستند ، اما در این میان باید تجهیزات و هزینه های اضافی جابجایی و همچنین دستگاه های برش سنگ در کارخانجات را در نظر گرفت که بتوانند ابعاد بزرگ را برش دهند یا حمل کنند .در نهایت این قطعات را به کارگاه‏های مخصوص برش سنگ منتقل می‏کنند و آنها را در اندازه‏های دلخواه و مناسب برش می‏دهند. مهندس وحید هوشنگیان می گوید پس از برش، سنگ مرمر را با دستگاه‏های مخصوص صیقل می‏دهند تا سطحی صاف و هموار پیدا کنند. به این ترتیب سنگ مرمر، آماده استفاده می‏شود. باید در نظر داشت یکنواختی رنگ در مرمر یک صفت خوب و دلخواه برای مصارف مختلف است لذا در استخراج آنها بایستی دقت کافی بعمل آید که رگه ها یا لایه های بخصوصی را که رنگ یکنواختی دارند تعقیب و استخراج نمایند.

چه کشورهایی در رده اول تولید سنگ مرمر هستند

ایتالیا یکی از بزرگترین تولید کنندگان سنگ مرمر در جهان است. مرغوب ‏ترین سنگ‏ های مرمر جهان نیز در همین کشور تولید می ‏شوند. پس از آن ایران در رتبه دوم قراردارد.

موارد و کاربردهای استفاده مرمرها

1- در معماری

2- در مجسمه سازی

تقریباً بیشتر مرمرهای، استخراج شده در امور ساختمانی هم برای مصارف خارجی و هم نمای داخلی ساختمانها مانند پله ها، کف، ستون، دیوار و نمای بیرونی و غیره و بقیه بصورت بناهای یادبود و مجسمه سازی و غیره بکار گرفته می شوند.

مصرف عمده مرمر در پوشش دیوارهای سرویسهای لوکس، دکوراسیون داخلی ساختمان، مجسمه سازیها می باشد و هم چنین در ساختن کاشی از مرمر استفاده می شود.

موارد استفاده از ضایعات مرمرها:

مرمرهای خرد شده حاصل از مصرف در امور ساختمانی، کارگاههای استخراج و آسیابها و نیز در مواردی مانند اجزاء سیمان، ماده اولیه تولید آهک و اصولاً در جاهائیکه آهک خرد شده قابل مصرف است می تواند مورد استفاده قرار گیرد. امروزه تحقیقات بسیاری جهت استفاده ضایعات پودر سنگ مرمر و میکروسیلیس به عنوان جایگزین بخشی از سیمان بر خواص مکانیکی بتن در دست تحقیقات وسیع می باشد.

خصوصیات شاخص در مرمرها

۱- رنگ ۲- بافت ۳- سختی ۴- تخلخل ۵- حلالیت ۶- مقاومت و قدرت.

بافت مرمرها:

با توجه به اینکه اکثر مرمرها عمدتاً از کلسیت تشکیل شده اند، بافت آنها نیز تابعی از اندازه، ارتباط دانه ها (Mutual Relations) و جهت دانه های کلسیت خواهند بود.مقایسه مرمرها و کلسیت ها:

سختی کلسیت در مقیاس موس (Mohs) ۳ ولی سختی مرمر ۵/۳ الی ۴ است لذا مرمر از سختی نسبتاً بیشتری برخوردار و مقاومت است.

چه نوع مرمرهایی را در نمای ساختمان و چه نوع مرمرها یی را در محیط داخلی استفاده کنیم :

مرمرهای متشکل از کلسیت خالص مصرف شده در پله ها و کف و یا بیرون ساختمانها معمولاً زود خورده می شوند در صورتیکه مرمرهای محتوی مقداری کوارتز و یا سایر کانیهای سیلیکاته بسیار مقاومتر می باشند.

سنگ آهکهای دارای پوسته فسیلهای درشت مثل استراها بدلیل اینکه ساختمان داخلی فسیلها در مقاطع مختلف در یک سطح صیقلی نمایش داده می شود سنگ نمای جذابی را ارائه می دهند و سنگ آهکهای مارنی که درصد کمی رس دارند بسادگی برش خورده و صیقل دار می شوند این سنگ ها به سرعت فرسوده می شوند و برای پله ها و کف راهروها و سرویسها مناسب نمی باشند.

مقایسه سایش و نرمی و ضعف های انواع مرمر :

برای اکثر موارد مصرف مرمر، سایش جزئی آن اهمیتی نداشته و نرمی مرمر در واقع صفت خوبی است که اجازه می دهد براحتی روی آن کار شده و هنگام، استخراج و یا پرداخت آن هزینه کمتری نیز مصرف شود.

سنگ آهکهای درشت و متبلور بدلیل جلا و درخشندگی، در صورتیکه رنگهای شفاف ( غیر چرک) داشته باشند از مرغوبیت بهتری برخوردارند . سنگ آهکهای سیلیسی(Siliceous Limestone) در حین برش و سایش اشکالاتی را ایجاد می نمایند برش اینگونه سنگها بسیار مشکل است. بطور کلی وجود بیش از ۳% مواد رس در سنگ آهکها بعنوان سنگ نما و تزئینی مجاز نمی باشد سوال این است که چه مرمرهایی از نظر شرایط ژنر مورد استقبال قرار نمیگیرند؟ چند نوع از مرمرها عمدتاً از دولومیت بجای کلسیت تشکیل می شوند و مرمرهای متشکل از لایه های یک در میان کلسیت و دولومیت بخاطر عکس العمل متفاوت این دو کانی در مقابل پرداخت و صیقل گرفتن و اختلاف رنگ، بافت و مقاومت در مقابل هوا زدگی مورد استقبال نمی باشند.

دلائل مقاومت و پایداری مرمرها

مرمرها بخاطر تداخل و قفل بندی دانه های متبلور، مرمر دارای تخلخل بسیار کمی بوده و از حدود ۰٫۰۰۰۲ الی ۰٫۵ درصد حجم سنگ را اشغال می کند لذا قادر به آبگیری زیادی نبوده در مقابل عمل یخ زدگی مقاومت بیشتری دارد. بطوریکه اغلب مرمرها نوشته های زمان باستان را هنوز به روشنی در خود نگهداری نموده اند.

حلالیت در سطوح آزاد مرمر

تا حدودی وابسته به بافت و ترکیب سنگ و علل الخصوص تابع شرایط جوی است مثلاً مرمر سفید Carrara ایتالیا (یکی از بهترین معادن مرمر دنیا که میکلانژ مجسمه های خود را از سنگهای این معدن تراشیده است) در آب و هوای مدیترانه قرنها بی تغییر باقی مانده اما ممکن است در عوض یکدهه در آب و هوای مثلاً نواحی شمال شرقی آمریکا تخریب و در آن حفره هایی ایجاد گردد.

منشأ و خصوصیات ساختمانی مرمرها و نحوه تشکیل سنگ چینی:

طبقات سنگ آهک مدفون شده در زمین ممکن است توسط ترمال متامورفیسم ( دگرگونی حرارتی منتج به جانشینی شیمیایی کنترل شده توسط حرارت و بمقدار کم توسط فشار ناشی از عمق) حاصل از حرارت توده های آذرین نفوذی به مرمر تبدیل شوند. تبلور مجدد کلسیت در یک سنگ آهک نسبتاً خالص ممکن است سبب از بین رفتن بافتهای اولیه وتبدیل آن به یک مرمر سفید براق گردد. ( سنگ چینی) طبقات ممکن است به خارج از توده آذرین متمایل شوند ولی آشفتگی استراکچر چندانی بوجود نمی آید. کریستال: مرمریت درشت بلور، سفید یا خاکستری روشن تا کرم را اصطلاحاً کریستال می گویند. مرمریت کریستال سفید را اصطلاحاً سنگ چینی می نامند. درجه کریستالیزاسیون، سفیدی و یکنواختی رنگ از عوامل مرغوبیت سنگهای چینی می باشند. معادن مهم سنگ چینی کشور: چینی الیگودرز، لای بید، گدار سرخ، نیریز.

نواحی مهم مورد اکتشاف سنگهای مرمریت:

سنگهای مرمریتی و چینی و کریستال همه از آهکهای کریستالیزه می باشند که تحت فشار و حرارت بالا دگرگون شده اند. این سنگها، اکثراً در نواحی دگرگونی ناحیه ای گسترش دارند.

پی جویی و سرمایه گزاری در معادن مرمر :

پیچیدگی استراکچری که معمولاً مرمرها دارا می باشند بدین معنی است که طبقات ممکن است بطور ناگهانی تغییر جهت و یا تغییراتی در ضخامت آنها چه در سطوح جانبی و جه بطور عمودی رخ دهد. برای اقتصادی بودن روی مرمرها باید در مقیاس بزرگی استخراج صورت بگیرد. باز کردن کارگاههای جدیدتر و یا فعال نمودن کارگاههای قدیمی قبل از آنکه از وجود توده یا رگه قابل استفاده ای اطمینان حاصل شود معمولاً مقرون بصرفه نخواهد بود.

تهیه نقشه های زمین شناسی دقیق می تواند اطلاعات بسیار مفیدی از استراکچر و خصوصیات استراتیگرافی لایه های مرمر را روشن نماید و تهیه این نقشه ها در پی جویی مرمر ارزش زیادی دارند اما به تنهایی نیز کافی نمی باشند زیرا معدن کار قبل از آغاز کار باید بداند که چه مقدار سنگ با ارزش در زیر منطقه مورد نظر وجود دارد و هم چنین اطلاعات دقیقی از رنگ ، بافت یکنواختی یا همگنی و از سالم بودن آن داشته باشد. تنها وسیله بدست آوردن نمونه کافی برای کشف و مطالعه خواص فوق و سایر خصوصیات سنگ حفاری کرگیری (Core drilling) است.

استخراج مرمرها:

سه عامل مهم در ارتباط با هم تدارک و راه اندازی کارگاههای استخراجی مرمر را فراهم می کنند:

شیب طبقات

ضخامت باطله روی مرمر

یکنواختی یا همگنی سنگ مرمر مورد نظر

استخراج لایه های خیلی با ارزش نازک و با شیب تند ممکن است از طرفین به موازات امتداد لایه یا به صورت عمودی بحالت بریدگیهای عمیق انجام گیرد که معمولاً در گیر استخراج زیرزمینی خواهد گردید. در لایه های ضخیم تر با دیواره های محکم و پایدار استخراج ممکن است به صورت کارگاههای عمیق رو باز صورت پذیرد. لایه های با شیب ملایم ممکن است به صورت کارگاههای کم عمیق روباز در صورتیکه باطله روی طبقات مرمر بطور اقتصادی قابل برداشت باشد استخراج شوند.مهندس وحید هوشنگیان می گوید در هر حال در تمام مواد روش استخراج بستگی زیادی به کیفیت و مرغوبیت سنگ و قیمت فروش آن دارد.

بعد از تخلیه نمودن سطح سنگ از مواد باطله برش های اولیه بشرح ذیل صورت می پذیرد:

برش ها توسط ماشین آلات کانال زنی و بعضی مواقع نیز بوسیله اره های سیمی انجام می گیرد. در یک حالت نرمال کانالها بفواصل ۶ و بعمق ۸ فوت و بطول کارگاه حفر می شوند و انتهای رشته سنگهای هم جوار یا دیواره ها از دیواره بریده می شوند سپس یکی از این رشته سنگها بطور عمود بر هم در چند نقطه بریده می شود طوریکه هر بلوک از پنج جهت آزاد می گردد. یکی از بلوکها بعنوان کلید برداشته شده و از محل آن حفاری زیر بلوکهای دیگر در جهت های انتخاب شده انجام میگیرد. پائین بردن بعدی کف می تواند در پله های با بلندی حدود همان ۸ فوت ادامه داده شود. اگر طبقات شیب دار باشند استخراج بلوکهای با زاویه قائمه سبب ناهمواری کف و شباهت آن به دندانه اره خواهد گردید.

حفاری و گوه گذاشتن جهت آزاد کردن بلوکها در برشهای ثانویه معمولاً انجام می پذیرد و حفاری عمدتاً در جهت grain , Rift ( بموازات لایه بندی) زده می شود تا از سهولت جدایش در این امتدادها نیز استفاده شود. سنداژها از فواصل ۱۴ اینچی تا ۲ فوتی بسته به وضعیت Rift ممکن است زده شوند. قطر سونداژها بین ۲ ⁄۱۱ تا ۴⁄۱۳ اینچ متغیر و طول آنها به دلخواه تنظیم می شوند. بلوکها توسط گوه گذاری (plug and feather) جدا و با جرثقیل یا وسیله دیگری بلند می شوند مطلب مهم در مورد استخراج مرمر این است که بر پا کردن رکورد در حفاری یا کانال زنی و یا تناژ ناخالص فراوان در هر ساعت یا بازاء هر نفر کارگر مورد نظر نبوده و هدف استخراج این سنگ را تأمین نمیکند بلکه تولید بلوکهای مرمر سالم و بی عیب است که ادامه استخراج را عاقلانه و توجیه می نماید. در هر حال استخراج اصولی و عملی مرمر محتاج تکنیک و تخصص بالاتر از آن است که در این توضیح مختصر آورده شد. لذا کار روی مرمرها باید با دقت و حوصله کافی انجام پذیرد تا نتیجه مطلوب بدست آید.

نام معادن مرمر ایران :

 معادن مهم مرمر ایران

در ایران معادن مهمی از مرمر وجود دارد. در شمال شرقی یزد، جوشقان اصفهان، خلج مشهد و محلات، معادن اسفند و تلنگویه سیرجان ، آب باریک، آذر شهر، عباس آباد جلفا. مرمر صورتی نقده، سبز شاهین دژ، سبز آب باریک آذرشهر، سبز عباس آباد جلفا ، سبز توران پشت یزد و سبز بورق یزد. پرتقالی کاشمر، مرمراسفند کرمان، و تنگویه (تلنگویه)سیرجان، ده رستم بم کرمان و معادن مرمر محلات و استان فارس معادن مهمی از مرمر وجود دارد.

• آب باریک بم(سنگ تزئینی)
• آب فدک(مرمریت )
• آرگونیتی میامی(مرمریت)
• آرمان تخت سرخ (مرمریت)
• آرین(مرمریت)
• آزادی جوشقان(مرمریت)
• آقا بیگ افشار(مرمریت)
• ابراهیم عطار(مرمریت)
• ابراهیم عطار (۱)(مرمریت)
• ابراهیم عطار (۳)(مرمریت)
• اتابکی خرمنکوه(مرمریت)
• اتابکی فیروز آباد(مرمریت)
• احجار(مرمریت)
• اخی کمال(مرمر(
• اردهال(مرمریت)
• ارژنگ بوانات(مرمریت)
• اسفند(مرمریت)
• اسفند(مرمریت)
• اسو ۱ (مرمریت)
• اسو ۲ (مرمریت)
• المهدی قصر قمشه(مرمریت)
• الوان (مرمریت)
• الوان کوه آبی(مرمریت)
• امودره(مرمریت)
• انج آب(مرمریت)
• اون آلتی(مرمریت )
• باب کمال(مرمریت)

 در این خصوص درصورتی که خواهان دیدین لیست کامل از معادن سراسر ایران با تفکیک هستید می توانید از این لینک استفاده کنید (لیست معادن ایران)

وضعیت معادن سنگ تزئینی ایران از سال 85

 این مقاله در هر زمانی در حال تکمیل شدن بیشتر است . از صبر و شکیبایی شما متشکرم 

رفرنس و منابع:

Wikipedia ONYX

Encyclopædia Britannica

The Columbia Encyclopedia

پژوهشگران برتر وزارت صنایع و معادن در سال 1387 مجید پور مقدم ( دوره دکترای مینرالوژی )

دانشگاه کاشان مقایسه کارایی پودر سنگ مرمر خام و کلسینه شده در حذف رنگ اسید اورنج 7 از محلول آبی 

مقایسه و بررسی ساختار ظروف سنگ مرمر منطقۀ جیرفت و شهر سوخته 

تاثیر استفاده از ضایعات پودر سنگ مرمر و میکروسیلیس

 آمار و اطلاعات وزارت صنعت و معدن و تجارت

سازمان نظام مهندسی معادن ایران 

قصص الأنبیاء(قصص قرآن)

ویکیپدیا - در باره بلقیس 

سایت پارس استون مقاله مرمر

با تشکر از همکار و دوست گرامی آقای علی عباسی در تهیه تصاویر زیبا