مختصری از تاریخ مواد معدنی

با توجه به اینکه علم مواد معدنی (علم زمین شناسی اقتصادی) از ابتدای قرن گذشته آغاز گشته ، ترکیبات فلزی متنوعی از قدیم الایام توسط انسانها شناسایی و مورد استفاده قرار گرفته است ، سنگ ها تراش خورده  و فلزات گرانبها و معمولی بدست آمده در سرزمینهاییونان ، ایران و ، روم و مصر نشان دهنده این مهم است .

مواد معدنی اولیه

سنگ  کوارتز ، سنگهای آهکی ، سنگ نمک اولین مواد معدنی می باشند که توسط انسان های اولیه مورد استفاده قرار گرفته است.
دوازده هزار سال قبل را  عصر دیرینه سنگی می نامند زمانی که انسان اوین اشیا برنده خود را از سنگ ساخت و پس از آن عصر آهن پدیدار شد و حدود یک الی چهار هزار سال قبل تهیه آلیاژهای مس با قلع، سرب و در نهایت تولید آلیاژ برنز توسط انسان به عرصه تمدن بشری پا نهاد  و استخراج و استحصال معدودی از فلزات از آن دوره آغاز گردید .

بکارگیری مواد ارزشمند معدنی در گذشته های دور

مواد معدنی موجود در قفقازستان از زمانهای دور مورد بهره برداری قرار می گرفته  به نحوی که کانی مس در دو الی سه هزار سال  پسین در قفقاز استفاده شده و در حدود هزارو پانصد سال سال قبل در کشور قزاقستان  طلا و مس از دل زمین استخراج می شده و یا در کشور عزیزمان در زمان فرمانروایی پیشدادیان و هخامنشیان پول رایج  سکه نقره و طلا بوده است و همچنین دو الی سه  هزار سال قبل از میلاد مسیح در مناطق غرب سیبری، اورال جنوبی و آسیای میانه کانیهای معدنی به غیر از  طلا و نقره و مس و قلع ،  جیوه نیز استخراج می شده است .

تشکیل رگه های معدنی در لایه های زیرن زمین

مستر گئورگی در سالهای   1494-1555 تحقیقات مفصلی انجام داد وبدین وسیله  توسعه و تکامل علوم تحقیقاتی زمین شناسی را در کشورهای اروپای غربی پایه گذاری نمود ، با توجه به تحقیقات مستر گئورگی در دوران حیات خودش تصور می نمود که رگه های معدنی در اثر حمل کانیهای معدنی توسط آبهای عمیق و سپس جدا شدن کانی ها از آب های روان  زیز زمینی و ته نشست آن ها در داخل گسلها بوده است .
صدها سال بعد آقای فراسیز عقاید کاملا متفاوتی ارایه می نماید ، ایشان پیدایش رگه های معدنی را با  فعالیتهای آتشفشانی زیر زمینی و فعال و به طبع بخارات منشاء گرفته از اعماق زمین در ارتباط می داند. بسیار جالب است این دو فرضیه کاملا متفاوت از هم در پیدایش کمی و کیفی مواد معدنی و رگه های معدنی موجود می باشد.
آقای جیمس در سال های 1726-1797میلادی در مکتوبات خود وجود آب را در شکل گیری رگه های کانیهای معدنی کاملا رد نمود و نشان داد که رگه های معدنی با فعل و انفعالات داخلی زمین در ارتباط بوده و از مواد مذاب لایه های زیرین ماگمایی ، سیلیسیومی و گوگردی  تشکیل شده  از حرارت های زیر زمینی حاصل می شوند.
آقای پروفسور آبرام کوتلوب در سال 1794-1817بر خلاف عقیده آقای جمیس مشخص نمود که  مواد معدنی توسط آب هایی که از دریاها و اقیانوس ها منشاء گرفته و در روی پوسته زمین در مسیر درز و شکاف های موجود به سمت لایه های  تحتانی  حرکت می نمایند طی سالها تشکیل می شوند.  باید توجه داشت این بصورتی است که در زمان پیش از ارائه افکار نپتونیستها و پلوتونیستها در اواخر قرن 18 میلادی ،قای لومونوسف در باره فرایند پیدایش انباشتگیهای کانیهای معدنی نقطه نظرات تکمیلتری مشخصا ارائه داده بوده است ، این دانشمند پیدایش توده های معدنی را در نتیجه نفوذ تودهرگه های ماگمایی مواد مذاب به داخل پوسته  زیرین زمین و همچنین از منشاء آب های سطحی  می دانست.

انستیتو علوم زمین شناسی روسیه ( اتحادیه جماهیر شوروی سابق)  در تکمیل وتوسعه علوم زمین شناسی اقتصادی نقش بزرگی را ایفاد نموده است  ، مستر لومونوسفکی در سال 1742 کانی شناسی مدرن را یکی از بخش های کلیدی و اساسی متالورژی به محسوب می کند ، به نظر اینجانب ایشان یکی از بزرگترین دانشمندانی هست که خدمات بزرگی به جامعه بشری داشته است ، این محقق برای اولین بار توانسته دسته بندی مواد معدنی موجود در رگه های معدنی را به شکلهای هم نشینی طبیعی به اثبات برساند.
باید توجه داشت که در شوروی سابق استادان ، دانشمندان و محققان بزرگی نظیر بوگلانویچ  ، سوکولو ، ورنادسکی ، سورگین ، فیودوروف   و ... نفش بزرگی  و بسزایی درتدوین ، توسعه و تکامل هر چه بیشتر علم زمین شناسی اقتصادی ایفاد نموده اند.

محققان علم زمین شناسی در گذشته ای نچندان دور

بسیار ارزشمند دانشمندانی پا به عرصه ما نهاده اند که خدمات انجام گرفته این انسانهای نیکو همچنان چراغ روشن راه امروز ما است ما نمی توانیم ازهمه دانشمندان شوروی سابق بخصوص بعد از انقلاب سوسیالیستی  در شوروی بزرگ که باعث  توسعه و تکامل و کارایی اصلی علم مواد معدنی شده اند بگوییم یا بنویسیم . چند نفر از اثرگذار ترین و ماندگارترین این دانشمندان :

ابروچف (1926) اکتشاف و ردیابی کانسارهای طلای ریشه دار (کانسارهای اولیه و اصلی )

مستر پلاسری سیبری و فرسمان (1926) کشف کمربند وسیع فلزات کمیاب مغولستان

مستر فرسمان درمطالعات و  تحقیقات عملی و علمی خود ذخایر عظیمی آپاتیت را در شبه جزیره کولا کشف  و به ثبت رساندند .

 آقای زاوارتیسکی در سال (1924)میلادی  مواد معدنی آهن بوکال ونیز در سال (1925) میلادی کانسار پلاتین اورال را اکتشاف و به دنیا معرفی می نماید.

آقای پروبراژنسکی مواد معدنی ارزشمند نمک پتاسیم و گرانبهای منیزیم کولیکامک را کشف می نماید 

تعدادی با راهبردی شرباکوف در منطقه فرقانه جنوبی دسته ای ازکانسارهای آنتیموان جیوه را کشف می نمایند .
مستر بیلیب در سال 1955 اولین  جدول مهم تکامل زایی ایندوژن (درونزاد) در طول تکامل رو نهار ژئوسیگنال را به دنیا ارائه کرد .

مسترسمیرنف در سالهای بین 1962 الی 1982 نیز در توسعه فن آوری و تکامل آموزشهای  کانسارهای معدنی و نیز در پژوهش ها و تحقیقات میدانی متالورژنی نقش بسزایی داشته اند.

مسترسمیرنف – دسته بندی متالوژنتیک زونهای ژئو سینکلینالی را ارائه کرده و خواص متالوژنیکی زونهای تجمع ژئوسینکلینالی چند سیکلی (مرحله ای ) را مشخص نمود .

مورفولوژی توده های معدنی

توده های معدنی در طبیعت به شکل و فرم های بسیار زیاد با تنوع مختلف مشاهده می شوند . بر اثر تجربه بدست آمده از کنکاش ها ، تحقیقات و اکتشافات بسیار زمین شناسی بیان گر آن است که  مورفولوژی توده های کانیهای معدنی بسیار به  شرایط تشکیل ساختار زمین شناسی و پیدایش کانسار ها بستگی دارد. مواد معدی و کانسارها براساس همجواری متقابل شان با دیگر سنگهای معدنی در بر گیرنده به دو دسته تقسیم می گردند

کانسارهای سین ژنتیک : این دسته کانسارهایی هستند که همزمان با سنگهای در بر گیرنده شان بوجود می آیند ، مانند بعضی از کانسارهای دگرگونی ، رسوبی و ماگمایی.

به زودی تکمیل تر خواهد شد ...